• خانه
    • درباره من
    • اخبار و مصاحبه
    • کتاب
    • مقاله
    • پژوهش
    • درس ها
    • بعد از وفات
    • تماس با من
    • اخبار مجلس
    جستجو
    خالی نباشد
      نسخه چاپی
    • نگاهی به تلاش‌های علمی مرحوم دکتر علیرضا صدرا، خوانش روزآمد فلسفه سیاسی اسلامی

      شریف لک زایی، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی :من چند مطلب را به‌عنوان مقدمه می‌گویم و بعد سراغ حکمت سیاسی متعالی و حکمت مدنی سیاسی متعالی می‌روم. 

      • ۱۴:۴ ۱۴۰۱/۸/۸
      نگاهی به تلاش‌های علمی مرحوم دکتر علیرضا صدرا،  خوانش روزآمد فلسفه سیاسی اسلامی
    • نکته اول درباره استاد علیرضا صدرا و تجربه تاسیس نهاد توسط ایشان است. فکر می‌کنم این تجربه، تجربه بسیار مهمی است. هم تجربه مشارکت در تاسیس دانشگاه تربیت مدرس و هم در حوزه علمیه قم تجربه تاسیس موسسه آموزش عالی باقرالعلوم(ع) که بعدا تبدیل به دانشگاه باقرالعلوم شد. به نظرم در آنجا اهداف و جهت‌گیری‌هایی که آقای دکتر و تیم‌شان داشتند، قابل‌توجه است و خیلی اهمیت دارد که حتی در آسیب‌شناسی مراکزی که ایشان در تاسیس آنها مشارکت و حضور مستقیم داشتند، دقت شود. ما باید درمورد این تجربه‌ها گفت‌وگو کنیم و این بحث‌ها مکتوب شوند، بنابراین یک بخش از کار دکتر صدرا تاسیس نهاد و مشارکت در تاسیس نهادهای علمی بوده است. البته در تجربه ریاست موسسه کار و تامین اجتماعی هم به‌نوعی این مجموعه را پرورش دادند و بنیانگذاری مجدد و کارآمدی از آن ارائه کردند. پی‌ریزی‌های بعدی ایشان خیلی مهم بوده که بتوانند آن را به یک موسسه کارآمد و اثر بخش تبدیل کنند، لذا این اقدام هم دارای تجربه مهمی است. 
      بخشی از تجربه زیسته استاد صدرا تولید علم است و در این بخش است که ایشان تجربه مهم و موثری داشتند و از همان ابتدای تحصیل این دغدغه را داشتند. به نظر من در عرصه اندیشه سیاسی و عرصه حکمت مدنی کارهای بسیار مهمی توسط ایشان انجام شده که من فقط دو مورد از کارهایشان را ذکر خواهم کرد. 
      در بحث حکمت سیاسی متعالیه، بحث «مفهوم‌شناسی حکمت سیاسی متعالیه» و «حکمت متعالیه سیاسی» در مباحث ایشان قابل‌استفاده است. من تفاوت این تعبیر را در آثار ایشان توضیح خواهم داد که چه تفاوتی بین حکمت متعالیه سیاسی و حکمت سیاسی متعالیه وجود دارد که دکتر صدرا به‌دقت این موضوع را بیان کردند. دومین بحث کتاب «خوانش سیاسی متون حکمت متعالیه» است که این جلد اول مباحث حکمت سیاسی متعالیه تلقی شده است. 
      پس در بخش تجربه تولید علم فقط به همین بحث حکمت متعالی سیاسی و خوانش مجدد از میراث حکمی ما در حوزه فلسفه سیاسی می‌پردازم که به نظرم بسیار مهم است. 
      یک بخش هم تجربه ترویج دانش و این مباحث توسط دکتر صدراست که بخشی از آن را در فضای اجرایی که ایشان داشتند و تجربه عملی که داشتند در مراکز مختلف محقق کردند. به‌صورت خاص در اندیشکده سیاست مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، بر آن بودند که بتوانند این بخش را به‌شکل روشنی ترویج دهند و از این آموزه‌ها و اندیشه‌ها و مباحث حکمت مدنی در ایجاد و ارائه الگوی سیاسی پیشرفت اسلامی ایرانی استفاده کنند. 
      البته ایشان استاد گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بودند و در آنجا دانشجویان متعددی پرورش دادند و راهنمایی رساله‌ها و پایان‌نامه‌های مختلفی را برعهده داشتند. این موضوع در مراکز دیگری که با آنها همکاری داشتند نیز رقم خورده است. 
      بنده از سال 1375 زمانی که تحصیل کارشناسی علوم سیاسی را آغاز کردم، دکتر صدرا یکی از اولین و البته مهم‌ترین استادان من در رشته علوم سیاسی تاکنون بوده‌اند. در آن دوره بنده دروس اندیشه سیاسی غرب الف و غرب ب را با ایشان گذراندم و بعدا در دوره کارشناسی‌ارشد اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران را با ایشان گذراندم و استاد را در این زمینه‌ها از صاحب نظران برجسته می‌دانم. 
      تلاش‌های ایشان برای بسط مباحث اندیشه سیاسی را که تقریبا برای اولین‌بار در این فضاهای علمی مطرح می‌شد به‌خاطر دارم که در آن دوره با ایجاد گرایش اندیشه سیاسی، متن‌خوانی آثار فارابی را داشتیم و متون مختلفی از فارابی توسط خودشان انتخاب شده بود و در این جلسات به خوانش آنان می‌پرداخت. این تلاش به‌منظور روزآمد‌سازی فلسفه اسلامی و فلسفه سیاسی اسلامی مشهود و ملموس بود و یکی از دغدغه‌های اصلی ایشان در آن سال‌ها همین مطلب بود. 
      تلقی ایشان از میراث حکمای مسلمان و حتی حکمای غیرمسلمان مانند سقراط، افلاطون و ارسطو این بود که ببینید اساسا این آثار و میراث برای انسان تولید شده و این انسان چون سیاسی و اجتماعی است و در این زندگی نیاز به این آموزه‌ها و دانش‌ها دارد، اینها از ابتدا در فضای فلسفه سیاسی به ارائه بحث پرداخته‌اند و با این عنوان باید خوانش شوند و اساسا دانش فلسفه سیاسی بوده که از ابتدا اصالت و حضور داشته و بروز و ظهور پیدا کرده است. شما آثار افلاطون را ببینید همین وجه فلسفه سیاسی‌اش بسیار قوی است و آثار ارسطو را هم ببینید به همین ترتیب است. ولی بعدها اینها به‌سمت‌وسوی دیگری حرکت کردند و طبیعتا آن خوانش غیراصیل و تا حدودی انحرافی از مباحث فلسفه ایجاد شده که به فلسفه یک نگاه محض داشته باشیم که خارج از زندگی و خارج از انسان باشد. اما در آثار فارابی می‌بینیم که وضع متفاوت می‌شود و دوباره فردی مانند فارابی می‌آید و این فضای ارتباط با زندگی را در آموزه‌های فلسفه اسلامی و فلسفه سیاسی اسلامی رقم می‌زند. بنابراین به‌روز‌رسانی این آثار در دوره جدید، توسط اساتیدی مانند دکتر صدرا صورت‌گرفته که به‌نظر من کار ارزشمندی بوده که اتفاق افتاده و از همین منظر خدمات بسیار شایانی رخ داده است. شاید یکی از آن دستاوردها و یکی از آن آورده‌های دکتر صدرا این باشد که این خوانش‌ها، به خوانش‌های رایجی در مراکز علمی ما تبدیل شده و امروزه ما می‌بینیم اساتید زیادی در این حوزه ورود می‌کنند و این اتفاق یعنی خوانش روزآمد آثار فلاسفه مسلمان را در مراکز علمی رقم می‌زنند. 
      همین نگاه برای آثار بعد از فارابی هم هست و دکتر صدرا آثار ابن‌سینا را هم با همین نگاه خوانش می‌کنند و به‌خصوص آثار خواجه نصیرالدین طوسی را به همین ترتیب دیدند و در این بخش واقعا استاد بودند و اشراف کاملی به مباحث خواجه نصیرالدین طوسی داشتند. به‌ویژه اینکه در بحثی که دارند، خواجه نصیر را با امام یا با فارابی مقایسه می‌کنند و نقطه‌قوت خواجه طوسی را این می‌دانند که در مناسب اجرایی و اداری و سازوکار سامان اجتماعی حضور داشته و طبیعتا خوانش متون و میراث خواجه می‌تواند از این منظر برای ما آموزنده و درس‌آموز باشد. 
      حکمت متعالیه هم از این خوانش سیاسی و اجتماعی بی‌بهره نمی‌ماند و دکتر صدرا به‌صورت مستقیم و جدی وارد این حوزه هم می‌شوند و آثار ملاصدرا را از همین منظر مورد خوانش قرار دادند. نگاه به اسفار اربعه صدرایی با این نگاه از همان آغاز سیاسی است. وقتی می‌گوییم سفر چهارم سیاسی و اجتماعی است و آن سالک و عارف الی‌الله و آن اندیشمند و متفکر و آن انسانی که این چهار سیر و چهار سفر را می‌خواهد انجام دهد، به هر حال در سفر چهارم وارد جامعه می‌شود و می‌خواهد جامعه را به‌سمت مسیر خاصی حرکت دهد و در جامعه تاثیرگذار باشد، چنانکه امام خمینی اثرگذار بود. آن سه سفر قبلی تماما مقدمه این سفر است و اگر این سفر چهارم نباشد آن سه سفر هم بلااثر می‌شود، بنابراین به‌عنوان مقدمه اهمیت بسیار زیادی خواهد داشت. 
      شاید در خیلی از تلقی‌ها که رایج هم است گفته شود ملاصدرا صرفا کارهای نظری انجام داده اما دکتر معتقد بودند که گرچه کارهای نظری ملاصدرا در حوزه فلسفه و حکمت اسلامی غلبه دارد اما با منظر سیاسی می‌توان این آثار را ملاحظه و نتایج دیگری اخذ کرد. برخلاف حضرت امام که وجه عملی و عملیاتی و اجرایی‌اش بیشتر است و برجستگی دارد و امام آن بخش عملی حکمت صدرایی را بروز و ظهور بخشیده است. دکتر در اینجا دو اصطلاح دارند که یکی حکمت متعالی سیاسی می‌باشد و کتاب ایشان هم عنوانش اشعار به همین دارد و ناظر به حکمت صدرایی است که ابعاد نظری‌اش قوی‌تر است، البته به این معنا نیست که ملاصدرا وارد فضای فلسفی سیاسی نشد یا آثار سیاسی ندارد؛ چراکه مشهد پنجم رساله الشواهد الربوبیه ملاصدرا کاملا سیاسی است و در رساله مبدا و معاد نیز مقاله چهارمش کاملا سیاسی است. رساله‌های دیگر ملاصدرا نیز می‌تواند با این نگاه خوانش شود و از این منظر تماما سیاسی تلقی شود. 
      اما تفکیکی که دکتر صدرا بین آثار ملاصدرا و امام انجام می‌دهند درواقع از یک‌سو آثار ملاصدراست که معطوف به سیاست و حکومت است، چون ایشان معتقدند که ما می‌توانیم بگوییم حکمت متعالی سیاسی، اما حضرت امام آن نقطه تعالی و متعالی و برجسته عملیاتی حکمت متعالیه است که آنجا درواقع سیاست ایشان معطوف به حکمت است و برعکس ملاصدراست. به نظر می‌آید دلیل همین غلبه ابعاد عملی حکمت متعالیه است و اینکه ایشان به‌عنوان یک حکیم متعالیه وارد حوزه اجرایی شدند نیز از همین‌رو اهمیت می‌یابد. در آن مقاله بسیار مهمی که دکتر سیدحسین نصر هم نوشتند ورود امام به عرصه سیاست و اجتماع را به‌عنوان آن سفر چهارم تلقی کردند که تلقی درستی هم می‌باشد. 
      مطلب دیگر در همین زمینه تمایز ظریفی می‌باشد که دکتر صدرا بین ملاصدرا و حضرت امام اشاره می‌کنند و آن این است که در فضایی که امام زیست کردند درواقع امام نخواستند وارد فضاهای آکادمیک و کلاسیک شوند و به سبک و سیاق گذشته متونی را در مورد فلسفه اسلامی و سیاسی نگارش کنند، اگرچه این بحث‌های فلسفی ایشان در سه‌جلد باعنوان تقریرات فلسفی منتشر شده است و کاملا نشان می‌دهد که امام چقدر به این فلسفه اشراف داشتند یا آثار دیگر مکتوب ایشان مانند شرح جنود عقل و جهل و شرح 40 حدیث ایشان، درواقع در این فضا قابلیت خوانش دارد، کمااینکه این خوانش‌ها هم اتفاق افتاده ولی جنبه‌های عملی حکمت و بعد عملی حکمت را تقویت کرده و غنا بخشیده است و از این جهت به نظرم می‌رسد که بحث بسیار مهمی در اینجا وجود دارد. 
      بحث دیگری که خوب است اشاره داشته باشم، این است که ما اگر بخواهیم حکمت سیاسی متعالیه را امروز به‌صورت روزآمدی دراختیار داشته باشیم، حکمت سیاسی اسلامی به معنی اعمش و حکمت سیاسی متعالیه به معنی اخص که یک مکتب و نحله را شامل شود، نیاز است وقتی که تولید می‌کنیم و در این عرصه ادبیات را ایجاد می‌کنیم این ادبیات را وارد فضای اجتماعی و اجرایی عملیاتی کنیم، دوباره بازخوردی از آن بگیریم و باز ابعاد نظری‌اش را غنا ببخشیم و قوی کنیم و باز دوباره این را به عرصه اجرایی و عملیاتی نزدیک کنیم. این را دکتر صدرا در کتاب خوانش سیاسی متون حکمت متعالی به‌صورت مبسوطی توضیح دادند که درواقع تعامل میان نظر و عمل باید اتفاق بیفتد، به‌گونه‌ای که وقتی بحث‌های نظری صورت می‌گیرد اینها بتواند وارد عرصه‌های عملی شود و ما مجددا براساس آن مقتضیات نظری که ایجاب می‌کند اینها را به بحث‌های نظری بازگشت دهیم و بازتولید کنیم و به‌صورت مرتبی بین نظر و عمل حرکت کنیم، نه اینکه بگوییم ما چیزی را تولید کردیم این باید اجرا شود و این ختم حکمت سیاسی متعالیه است، خیر این‌گونه نیست، چون نیاز است که این رفت‌وبرگشت‌ها و حرکت بین نظر و عمل به‌صورت منظمی انجام بگیرد که این حکمت بتواند روزآمد و قوی شود. این خلئی است که امروزه شاهدش هستیم که باید این روزآمد‌سازی اتفاق بیفتد. 
      من از همین زاویه استفاده می‌کنم که براساس نگاه دکتر صدرا این حکمت با انقلاب اسلامی هم در یک نسبتی قرار می‌گیرد. به این معنا که حضرت امام که این بحث را عملیاتی می‌کنند و حوزه عمل را قوی می‌کنند به یک معنا پشتوانه نظریه انقلابی اسلامی از منظر دکتر صدرا حکمت متعالیه است و از این باب خارج نیست و به لحاظ نظری و فلسفی هم حکمت متعالیه، این انقلاب را تقویت می‌کند. ایشان معقتدند که بنیاد سیاسی و مدنی که این انقلاب دارد، ریشه در آثار حکمی متعالی دارد. دکتر صدرا در جایی فرمودند در 300 سال گذشته زیرساخت بسیاری از تحولات بزرگ از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی از حکمت صدرایی ناشی می‌شود. البته در همین آثار و آثار دیگر و گفت‌وگوهایی که ایشان داشتند ازجمله در نشست‌هایی که در باب حکمت سیاسی متعالیه داشتیم در آنجا این نگاه به‌خوبی تحلیل شده است که حکمت متعالیه چگونه می‌تواند پشتوانه این تحولات بزرگ از جمله انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی باشد. 
      از نگاه دکتر صدرا هم رهبر انقلاب اسلامی ایران، نگاه و منظر سیاسی معطوف به حکمت متعالیه دارد و هم اساسا انجام یک حرکت عظیمی مانند انقلاب اسلامی بدون حکمت و پشتوانه حکمت متعالی فاقد وجاهت است. شاید یکی از نگاه‌های مهمی که وجود داشته باشد بخش عظیم تداوم انقلاب به‌خاطر آن پشتوانه نظری است که وجود دارد، البته پشتوانه‌های اعتقادی هم هستند که موضوع بحث ما نیست. 
      حکمت عملی و سیاسی مدنی به نظر ایشان باید ضمن بیان دردها به درمان هم اشاره کند و بپردازد که طبیعتا انقلاب اسلامی با بهره‌گیری از حکمت در این فضا حضور دارد و این فضا را مورد توجه قرار می‌دهد. این یک نگاه توحیدی است و ایشان نقطه قوت حکمت متعالیه و حکمت سیاسی متعالیه را نگاه توحیدی این حکمت می‌دانستند، چون در نگاه‌های رایج بین شرع و عقل به یک معنا تفکیک و تمایز قایل می‌شوند. البته استاد جوادی‌آملی تلقی دیگری دارند و می‌گویند عقل روبه‌روی شرع قرار نمی‌گیرد و اساسا این تلقی اشتباه است و عقل رو در روی نقل است، عقل یک چیز است و نقل چیز دیگری است ولی طبیعتا وقتی ما از نگاه حکمت متعالی به بحث می‌نگریم به تعبیر ایشان هرقدر عقل قوی شود ضدشرع نیست و هرقدر هم که شرع قوی شود ضدعقل و ضدعرف نیست. اینها همدیگر را کامل می‌کنند و در فضای جامعی که حکمت متعالیه ترسیم می‌کند، این حکمت جامع که به برهان و عرفان و قرآن همزمان توجه می‌کند، می‌تواند انسجام خوبی را در فضای علمی و فکری ایجاد کند. 
      بحث دیگر اینکه یک صورت‌بندی رایج از فلسفه اسلامی وجود دارد که فلسفه اسلامی را به سه مکتب مشاء و اشراق و متعالیه تقسیم می‌کند. اینکه این موضوع از کجا آمده و چه کسی گفته و درست یا نادرست است قابل گفت‌وگو است اما من در تاملاتی که داشتم خدمت دکتر صدرا نیز ارائه کردم، ایشان هم تصدیق کردند که این تقسیم و صورت‌بندی از فلسفه اسلامی درست نیست و نمی‌تواند آن عمق دستگاه‌­های فلسفه اسلامی را نشان دهد، یعنی شما بگویید فارابی یک فیلسوف مشایی است یا خواجه نصیرالدین طوسی یک فیلسوف صرفا مشایی است یا ابن‌سینا به‌عنوان نماینده فیلسوفان مشا هم مطرح و رایج است، آیا می‌تواند این مطلب صائب باشد یا خیر می‌تواند محل بحث و گفت‌وگو باشد. 
      با تایید و تصدیقی که دکتر صدرا از این مساله داشتند صورت‌بندی جدیدی را در فلسفه اسلامی ایجاد کردند که می‌شود به تناظر همان در حکمت سیاسی اسلامی نیز این را جریان دهیم. در آن صورت‌بندی که از ابداعات استاد صدرا و از آورده‌های فکری ایشان است و می‌تواند تحولی را در فهم و خوانش از آثار فیلسوفان ما ایجاد کند و این دانش را ارتقا دهد این است که هرکدام از متفکران ما صاحب یک دستگاه فلسفی هستند، یعنی به‌رغم اشتراکات زیادی که در حوزه نظری دارند و بعضا حتی در حوزه عملی مواد فلسفه سیاسی و مواد حکمت عملی اینها ممکن است یکی باشد یا تکراری باشد ولی هرکدام از اینها می‌توانند واجد یک دستگاه فلسفی باشند و ما می‌توانیم با اشعار به آن دستگاه فلسفی آن حکمت سیاسی عملی آن اندیشمند را نیز مورد بررسی قرار دهیم. دکتر صدرا خودشان این را توضیح داده‌اند. فلسفه و حکمت فاضله فارابی؛ وقتی می‌خواهید دستگاه فارابی را بفهمید و ارائه کنید این عنوان می‌تواند گویا باشد که این دستگاه را متمایز از سایر دستگاه‌هایی می‌کند که در عرض آن وجود دارد. حکمت و فلسفه اشراقی سهروردی؛ یعنی آنجا فاضله اهمیت دارد و دال مرکزی فارابی می‌شود و در اینجا اشراق و اشراقی بودن دال مرکزی فلسفه سهروردی می‌شود و در ابن‌سینا فلسفه و حکمت برهانی سینوی می‌شود، یعنی دال اصلی‌اش برهانی بودنش می‌شود. در خواجه نصیرالدین طوسی، حکمت و فلسفه تقریبی خواجه نصیرالدین طوسی می‌شود که عمق آثار خواجه نشان می‌دهد که به‌سمت تقریب کلام و حکمت و فلسفه و عرفان حرکت می‌کند و این مسیر را باز می‌کند که بعدها ملاصدرا حکمت متعالی صدرایی را تاسیس می‌کند که آنجا هم می‌توانیم بگوییم فلسفه و حکمت متعالی صدرایی و تا حضرت امام که می‌شود حکمت سیاسی متعالی امام خمینی و باقی متفکران از جمله علامه طباطبایی و علامه جعفری و علامه جوادی‌آملی را هم ایشان با تعابیر دیگری بیان می‌کنند. در یکی از مقالات استاد این را توضیح دادند و من نسخه قبل از انتشار را دیدم و استفاده کردم و در یکی، دو جلسه از محضر ایشان استفاده کردم اما نمی‌دانم چاپ شده است یا خیر. 
      به هر حال تجربه 30 سال تدریس و تفکر و نگارش و کارهای دیگری که جناب استاد صدرا داشتند یک اشراف و جامعیتی نسبت به اندیشه‌های اسلام و ایران به ایشان اعطا کرد و هم یک اشراف و جامعیتی نسبت به اندیشه‌های غرب و فلسفه غرب چه از یونان تا دوره جدید و معاصر و چه شرق باستان و ایران برای ایشان به وجود آورده بود. 
       تامل در عملیاتی کردن این اندیشه‌ها در علوم سیاسی و در ایران و فضای اجرایی جامعه ما جایش خالی است که یک بخش از فعالیت‌ها و تلاش‌های استاد صدرا در این بخش‌ها بوده است. مراتبی دیدن پدیده‌ها براساس فلسفه متعالی صدرایی و بروز و ظهور اندیشه‌های اسلامی در مباحث سیاسی به‌ویژه در بحث کارآمدی محصول این سه، چهار دهه تدریس و تحقیق و کاوش مباحث علمی ایشان است. 
      براساس دیدگاه‌های استاد صدرا انسان و جامعه تنها «بودن» نیست، بلکه نوعی «شدن» است. ایشان از یک انسان پویای غیرثابت صحبت می‌کند و این انسانی که در نگاه ایشان است روزبه‌روز باید خودش را نو کند و درحال شدن باشد. در بحث جامعه هم ایشان اشاره می‌کند که این جامعه وقتی به وجود می‌آید که این تعامل‌ها و تبادل‌ها وجود داشته باشد و این انسان دائم درحال تعامل و تبادل با دیگران است، بنابراین این فکر و روح انسان هم پیوسته درحال این تبادل و تعامل است، یعنی متفکری مانند استاد صدرا با اندیشه‌های ایرانی، اسلامی و غربی و شرقی اعم از باستان و میانه و معاصر درحال تعامل و تبادل با این نگاه‌ها و دیدگاه‌هاست و چیزهایی را از آنها می‌گیرد و چیزهایی را هم ارائه می‌کند. به تعبیری ممکن است هم پذیرنده برخی افکار و تفکرات باشد و هم ارائه‌دهنده تفکرات جدیدی است که هر دو این را استاد صدرا داشتند، یعنی هم دستگاه فلسفه اسلامی را به‌خوبی فراگرفتند و هم به آن اشراف داشتند، به‌خصوص در حکمت متعالیه. از آن طرف در این جذب و هضمی که ایجادشده پردازش هم می‌کنند و بحث‌های جدیدی را ارائه می‌کنند که به روزآمدسازی این اندیشه‌ها کمک بسیاری می‌کند، به‌ویژه اینکه ایشان به اندیشه‌های غرب نیز اشراف دارند. 
       ما درواقع استاد صدرا را اندیشمندی می‌بینیم زنده‌‌دل که هم از متفکران بزرگ ایران زمین تاثیر پذیرفته و هم بر خیل عظیمی از پژوهشگران و محققان و اساتید و دانشمندان تاثیر‌گذار بوده است. به تاسی از آنچه که در کتاب خوانش سیاسی متون حکمت متعالی ایشان آورده‌اند به‌تعبیر سعدی «تنی زنده‌دل خفته در زیر گل، به از عالمی زنده مرده‌دل» دکتر صدرا دانشمندی منفعل نبودند و در عین آن پذیرایی و پذیرندگی که از متفکران بزرگ ایران زمین داشتند اما به‌صورت روزآمدی کارهای علمی با عمق و غنای بسیاری را ارائه کردند. ازجمله در کتاب حکمت متعالی سیاسی که انصافا اثر مهم و قابل‌توجهی است و ان‌شاءالله در فضای علمی جامعه ما بتواند مسیر خودش را تداوم ببخشد و از طرفی در حوزه اجرایی و عملیاتی این جامعه ما که انقلاب اسلامی وام‌دار حکمت متعالیه است بتواند جای خودش را باز کند و مسیر پیشرفت و ارتقای خودش را دنبال کند. 

       دانلود 

    نظر به مطلب
    نام: *
    ایمیل: * ایمیل را بدرستی وارد کنید
    متن: *500 حرف دیگر میتوانید تایپ کنید
    کد امنیتی: 56685
      *
    اخبار و مصاحبه ها
  • روح بلند استاد معزز، اسوه ادب، تقوا و تواضع جناب آقای دکتر علیرضا صدرا به ملکوت اعلی پیوست
  • فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا (شماره 42 و 43)
  • برگزیدگان چهاردهمین جشنواره بین المللی فارابی معرفی شدند
  • گزارش نهایی نخستین کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی
  • تفاوت‌های فلسفی - سیاسی علامه طباطبایی و امام خمینی/ آیا دو فیلسوف نقطه مقابل یکدیگرند؟
  • الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت
  • الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و تحوّل‌آفرینی
  • کتاب «مبادی علم سیاست متعالی» منتشر شد
  • وزیر فرهنگ و ارشاد درگذشت «علیرضا صدرا» را تسلیت گفت
  • معاون اول رئیس جمهور درگذشت دکتر علیرضا صدرا را تسلیت گفت
  • دلنوشته موسسه کار و تامین اجتماعی برای دکتر صدرا
  • دل نوشته دکتر بهرامی (معاونت هماهنگی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت)
  • دکتر صدرا علاوه بر آشنایی با علوم و معارف اسلامی، به مباحث علم جدید هم تسلط خوبی داشت
  • گزارشی از نشست علمی «سجایای اخلاقی و جایگاه علمی دکتر صدرا»
  • گزارش بزرگداشت استاد فقید دکتر علیرضا صدرا + عکس
  • دکترقالیباف درگذشت نماینده دزفول در دوره چهارم مجلس را تسلیت گفت
  • یادداشت دکتر فوزی در تجلیل از استاد مرحوم علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت دکتر محمدرضا سنگری برای دکتر علیرضا صدرا
  • تسلیت رئیس شورای سیاست گذاری مجمع عالی علوم انسانیِ اسلامی
  • پیام تسلیت دکتر غلامرضا فروزش در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت امام جمعه دزفول شهرستان در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت سید احمد آوایی ، نماینده دزفول در مجلس شورای اسلامی
  • نگاهی به تلاش‌های علمی مرحوم دکتر علیرضا صدرا، خوانش روزآمد فلسفه سیاسی اسلامی
  • از تاسیس تا تدریس مفاهیم فلسفه سیاسی
  • پیام تسلیت شهردار دزفول در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت فرماندار ویژه شهرستان در پی درگذشت نماینده اسبق دزفول
  • اسدالله سرافراز؛ دزفول شخصیت بزرگی را از دست داد
  • پیام رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پس از درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت حجه‌الاسلام والمسلمین خسروپناه بمناسبت درگذشت دکترعلیرضاصدرا
  • پیام تسلیت رئیس شورای سیاست گذاری مجمع در پی درگذشت استاد علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پی درگذشت استاد علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت دانشگاه تهران در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • رادیو پژوهش - شنیداری از دکتر علیرضا صدرا
  • رادیو پژوهش
  • تحقق شعار سال به معنای رفع بیکاری است
  • معرفی کتاب نقش راهبردی دولت در نظریه سیاسی امام خمینی
  • «داد و دهش» و «عدالت»؛ شاکله و شاخصه اصلی مکتب حاج قاسم
  • در نشست «مشارکت مردمی در جنگ و هویت ملی» عنوان شد؛ نگاه امام خمینی(ره) از ابتدا راهبردی بود
  • سه اقدام برای تحقق تمدن نوین اسلامی در گام دوم انقلاب
  • فراخوان یازدهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت/آخرین مهلت ارسال مقاله
  • رئیس اندیشکده سیاست مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت: اسلام حاکم بر ایران، مکتبی مبتنی بر ایرانیت است
  • فصلنامه علوم انسانی اسلامی "صدرا" به شماره سی و هفتم رسید
  • کارآمدسازی دولت مهم‌ترین گام تحولی دولت سیزدهم است
  • دولت سیزدهم باید چه دغدغه‌هایی داشته باشد؟
  • نقش دولت جدید در توسعه ملی ایران به قلم دکتر علیرضا صدرا
  • ظرفیت حکمت متعالیه در دولت‌سازی اسلامی
  • کتاب «قدرت متعالی» این ظرفیت را دارد تا کاربردی شود
  • معرفی نفرات برتر و نفرات شایسته تقدیر مشارکت کننده در جمع سپاری تدوین سیاست های کلی برنامه هفتم در همایش اختتامیه ۲۷ بهمن
  • علوم انسانی اسلامی قوه عاقله گام دوم در تمدن‌سازی
  • "حکمت متعالی سلامت" نجات بخش جهان از فروپاشی سلامت است
  • سلیمانی چگونه مکتب شد / جریان های سیاسی برنامه‌محوری و اخلاق‌مداری را از حاج قاسم بیاموزند
  • سازماندهی نیروی انسانی نقش مهمی در ارتقای کارآمدی دارد
  • موفقیت در نظام سلامت و طب با نگاه توحیدی و حکمت متعالیه
  • کتاب قدرت متعالی الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس رونمایی شد
  • آزادی عادلانه؛ گرانیگاه اندیشه سیاسی مرحوم فیرحی / نواندیشی بر محور اصالت‌ها
  • صدرا تشریح کرد: انقلاب اسلامی و الگوی پیشرفت تمدن نوین اسلامی در گام دوم
  • سی و چهارمین شماره فصلنامه تخصصی علوم انسانی اسلامی صدرا منتشر شد
  • کشور دچار بحران شکاف دولت ـ ملت نیست / راه حل مشکلات اقتصادی؛ هدایت نقدینگی به تولید
  • رابطه مردم و حاکمیت| مردم زمانی رأی می‌دهند که احساس خطر ‌کنند
  • هم اندیشی درباب قانون و الزامات تحوّل در ایران برگزار شد
  • نشست عدالت مدنی و الزامات تحول در جمهوری اسلامی برگزار شد
  • صدرا: الگوسازی اسلامی ایرانی پیشرفت، برترین راهبرد فرابردی گام دوم انقلاب است
  • نشست شأن راهبردی دولت در اندیشه امام خمینی (ره) برگزار شد
  • عدالت در تفکر امام(ره) امکان شایسته‌سالاری است / جدال‌های سیاسی؛ ام‌المفاسد کشور
  • اخلاق و فرهنگ در کشور متولی مشخص ندارد/ کلید طلایی اخلاق
  • در زمینه اخلاق سکولار عمل کرده ایم؛ اخلاق در جامعه فاقد متولی است
  • نشست علمی “اخلاق سیاسی” برگزار شد.
  • استاد دانشگاه تهران: اخلاق در جامعه به حال خود رها شده است/ گرفتار بی اخلاقی های جناحی شده ایم
  • مهمترین دستاورد انقلاب ایجاد باور «خواستن و توانستن» است
  • دیانت منقطع از حکمت، به اسلام طالبانی و آل سعودی ختم می شود
  • زمینه‌سازی مهدوی گام دوم انقلاب/ انتظار انقلابی به مردم روحیه می‌دهد
  • هرگونه تصمیم‌گیری درباره لوایح FATF باید مشروط باشد
  • بسیج با عبور از مرزهای ملت‌‌ها، تمدن را پایه‌ریزی می‌کند
  • کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی «الزامات راهبردی گام دوم انقلاب اسلامی» با ارائه علیرضا صدرا
  • نشست استادان منتخب علوم انسانی اسلامی برگزار شد
  • علیرضا صدرا: الگوی راهبردی دولت نقش بنیادینی در پیشرفت مدنی دارد
  • پنجمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی به علوم سیاسی اختصاص یافت
  • «تفکر کارآمد جهادی»؛ راه تحقق «گام دوم انقلاب»/وارد عصر جهاد اکبر انقلاب شده ایم
  • بیانیه «گام دوم انقلاب»؛ راهبرد راهبری جامعه از جهاد اصغر تا تمدن‌سازی اسلامی
  • تاثیرگذاری غرب بر انقلاب اسلامی با استحاله فرهنگی امکان‌پذیر است
  • مصاحبه با دکتر علیرضا صدرا پیرامون اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی اسلامی
  • الگوی نهایی پیشرفت باید نخبه‌پسند و عامه‌فهم باشد/ فقدان الگو؛ عامل حرکت پاندولی دولت‌ها/ مشروح مذاکرات تنظیم سند منتشر می‌شود
  • صاحبنظران در مورد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چه می‌گویند
  • در نشست بررسی هم‌اندیشی و بازخوانی الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت مطرح شد قانون اساسی، اساس الگوی پیشرفت است/جای متخصصان IT در طراحی الگو خالی است
  • علیرضا صدرا در گفت‌وگو با رسالت: توسعه، بدون الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت شکل نمی‌گیرد
  • علم را کیلویی می‌خواهیم نه برای رفع نیاز/ به واردات علم عادت کرده‌ایم
  • یک استاد دانشگاه: باید با حفظ اصالت‌ها، قالب‌های روزآمد را برای ترویج فرهنگ عاشورا ارائه بدهیم
  • علیرضا صدرا: فرهنگ هیئتی و مدیریت شبکه‌ای؛ راه‌حل مشکلات مدیریتی است
  • عضو هیئت علمی دانشگاه تهران: حل مشکلات اقتصادی کشور نیازمند برنامه‌ریزی است
  • علیرضا صدرا مطرح کرد: حکومت «بر»؛ الگوی حکمرانی امام علی (ع)/ امروز دولت برخلاف دولت علوی «غیرخواه» نیست
  • رهبری که بنیان حکومت را بر حکمت گذاشت/ امام خمینی و حکمت متعالیه
  • فهرست نام استادان، از مدرسه سیاسی تا دانشکده حقوق و علوم سیاسی
  • کشورهای منطقه خودشان باید الگوی حکومتی خویش را انتخاب کنند
  • حکمت متعالیه و انقلاب اسلامی
  • آزادی از مکاتب غربی و شرقی
  • بهترین و بیشترین مطالب درباره اعتدال از سوی خواجه نصیر مطرح شده است
  • فرصت ایجاد وحدت بین دشمنان علیه نظام اسلامی را بگیریم
  • امام(ره) با وارد کردن قرآن در زندگی الگوسازی و مدل‌سازی کرد
  • « انقــلاب اسـلامی و ضـرورت ارتـقای تولیـد علـم»
  • امام خمینی(ره) بزرگ‌ترین نواندیش و نوگرای اسلامی در عصر معاصر است
  • دفاع مقدس تمام نشده است فعالیت‌های دانشگاه‌ها برای حفظ ارزش‌های دفاع مقدس نهادینه شود
  • سران آمریکا برای احاطه بر خاورمیانه درصدد حذف ادبیات شهادت هستند
  • گزارش همایش نواندیشی دینی
  • ویژگی‌های نوآورانه نظام جمهوری اسلامی
  • نشست‏ "سیاست از منظر قرآن" با حضور دکتر صدرا و حجت الاسلام دکتر لک زایی
  • حضرت امام (ره) عمیق‌ترین مباحث را با مردم به اندازه درکشان بیان می‌کرد
  • مقام معظم رهبری فراتر از نقش مدیریت، معلم جامعه است
  • امام(ره) با وارد کردن قرآن در زندگی الگوسازی و مدل‌سازی کرد
  • بی‌تقوایی نعمت عزت را در جامعه به نقمت ذلت تبدیل می‌کند
  • ایران به عنوان یک مدل، مدنیت و مکتب برای دشمنان غیرقابل تحمل است
  • اخلاق و سیاست سیرت و صورت یکدیگر محسوب می‌شوند
  • دشمن در جنگ نرم از حربه جاذبه و دافعه استفاده می‌کند
  • حاکمیت احکام الهی در نگاه مقام معظم رهبری توام با حکومت حکام مردمی است
  • تحزب را نمی‌توان به قرآن کریم تحمیل کرد
  • مصداق امروزی «یُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ» را می‌توان رقابت حزبی دانست
  • ضرورت شناسایی فرهنگ سیاسی ایرانیان
  • سفیران نور و فرهنگ جبهه
  • حلقه علمی کرسی علوم سیاسی
  • برگزاری همایش"ایران، سیاست، آینده شناسی"
  • بررسی کارآمدی حکومت از دیدگاه امام خمینی(ره)
  • اندیشه سیاسی ملاصدرا
  • لیست مقالات پذیرفته شده نهایی جهت چاپ در کتاب مجموعه مقالات همایش جنگ نرم
  • میزگرد مفهوم شناسی دکترین مهدویت
  • مجموعه مقالات پنجمین همایش بین المللی دکترین مهدویت منتشر شد
  • برگزاری دو پیش‌کرسی از حلقه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
  • معرفی برگزیدگان همایش دکترین مهدویت
  • در نشست انقلاب اسلامی و حکمت متعالیه انقلاب اسلامی برآیند حکمت متعالیه است
  • علم سیاست در ایران
  • اهداف بلندی که داریم رسالت سنگینی را بر دوش ما می گذارد
  • مفهوم‌شناسی حکمت متعالی سیاسی منتشر شد
  • نهضت امام خمینی(ره)، تبیین بعد عملی حکمت متعالیه است
  • چیستی، چشم‌انداز و چالش‌های گفتمان بیداری اسلامی در گفت‌وگو با دکتر علیرضا صدرا
  • امنیت متعالیه در مصاحبه دکتر علیرضا صدرا با خبرگزاری قرآنی
  • دنیای امروز دچار خوف و حزن است
  • توازن آرامش و توسعه
  • قدس روزی که مستکبران باید سر جای خود بنشینند
  • دکتر صدرا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران مطرح کرد: برترین تاثیرهای اندیشه ای انقلاب اسلامی ایران در منطقه و جهان
  • گزارش نشست نقد کتاب مفهوم شناسی حکمت متعالی سیاسی
  • نقش راهبردی دولت در نظریه سیاسی امام خمینی(س) منتشر شد
  • لازمه درک سیاست قرآنی شناخت و نفی سیاست غیرقرآنی است
  • گزارش کامل اولین جلسه شورای راهبردی همایش ملی چشم ‏انداز دانش سیاسی در ایران
  • جنگ نرم مورد نظر قرآن منجر به امان، آرامش و رشد انسان‌ها می‌‌شود
  • نظام سیاسی قرآن سیستماتیک است
  • پیوند دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) مانند رابطه روح و جسم است
  • آینده از آن فارابی است
  • حاکمیت احکام الهی در نگاه مقام معظم رهبری توام با حکومت حکام مردمی است .
  • انتشار دومین شماره فصلنامه نامه دولت اسلامی
  • تشکیل ستاد مشترک علمی
  • حکمت متعالیه، حکمتی معطوف به سیاست است
  • سیاست در سیره نبوی

آغاز

لیست فعالیت ها

  • درباره من
  • اخبار و مصاحبه
  • کتاب ها
  • مقاله ها
  • پژوهش ها
  • دانشجویان

زندگی نامه

دکتر علیرضا صدرا، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در سال ۱۳۳۷ در شهرستان دزفول متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را تا دیپلم در رشته ریاضی در سال ۱۳۵۶در همان شهر گذراند. فعالیت اجتماعی خود را از همان اوان ابتدای دبستانی و دوره دبیرستانی با حضور در جلسات قرآن مساجد فعال دزفول که عمدتا سیاسی بودند، آغاز نمود. تحصیلات عالی خود را در رشته علوم سیاسی، گرایش اندیشه سیاسی، تخصص فلسفه سیاسی به ویژه اسلامی در دانشگاه علامه طباطبایی، تهران و تربیت مدرس تا سطح دکتری ادامه داد. ایشان در غروب 4 آبان 1401 دار فانی را وداع گفت. روحش شاد

Copyright © Alirezasadra 1380-1401