علیرضا صدرا، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، مقابله حق و باطل را جریانی تاریخی و تکوینی خواند و گفت: در سیر تاریخ بشر همواره دو پرچم حق و باطل در اهتزاز بوده و گاه پرچم سیاه چیره بوده و گاه پرچم سفید مسلط شده است، بنابراین مقابله حق و باطل پیشینه تاریخی دارد.
وی با اشاره به زندگی انبیا و ائمه(ع) اضافه کرد: در زندگی انبیا و امامان(ع) این تقابل دیده می‌شود که با این جریان مواجه بودند و این جریان تا زمان حضرت حجت(عج) نیز ادامه خواهد داشت؛ لذا این داستان تاریخی و تکوینی است.
صدرا افزود: در هر مرحله‌ای که پرچم باطل در حال غلبه و چیرگی در جامعه بود، علمدارانی از حق قیام می‌کردند و با اراده الهی در مقابل باطل می‌ایستادند و اقدام می‌کردند و با این اقدام، یا باطل را نابود می‌کردند و یا جلوی نابودی حق را می‌گرفتند.
در سیر تاریخی و تکوینی جریانات مقابله با باطل، نهضت عاشورایی جایگاه ویژه‌ای دارد
این مدرس علوم سیاسی نهضت عاشورا را دارای جایگاهی ویژه در میان قیام‌های تاریخی و معاصر دانست و گفت: در سیر تاریخی و تکوینی جریانات مقابله با باطل، نهضت عاشورایی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ مقابله‌های بسیاری قبل و بعد از عاشورا اتفاق افتاده اما نهضت عاشورا مسئله بسیار خاصی است بخاطر اینکه تمامیت کفر در حال نابود کردن تمامیت اسلام بود و البته اینگونه نبود که به‌عنوان کفر به نابودی اسلام دست بزند، بلکه با ابزار و مظاهر اسلامی دست به این کار می‌زد.
وی ادامه داد: از قرآنی که در گذشته بر سر نیزه‌ها رفته بود شمشیری ساختند که اصل اسلام را نابود کنند، «هم مغلوب و هم مقلوب کنند»؛ به این معنا که آن را نابود سازند و یا آن را قلب کنند و با دین‌نمایی و اسلام‌نمایی، در مقابل اسلام واقعی یک اسلام تقلبی را مطرح سازند.
صدرا در مورد ارزش نهضت عاشورا خاطرنشان کرد: نهضت عاشورا نقطه عطفی در بازدارندگی باطل و وادارکردن آن به عقب‌نشینی در قبال جبهه حق شد.
این عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران رمز ماندگاری این نهضت را هدف و درون مایه آن برشمرد و افزود: خداوند همانگونه که در قرآن بیان فرموده «لحافظون» قطعاً آن را با آن عظمتی که دارد در قلب هر انسان آزاده‌خواهی حفظ می‌کند و آتش آن در قلب‌ها تا قیامت وجود خواهد داشت؛ اگر ما توفیق آن را داشته باشیم که متوجه پیام‌ها و ارزش‌های آن باشیم و از آن بهره‌برداری کنیم و در جهت درست قرار گیریم، آثار پربار بیشتری را دریافت می‌کنیم و زمینه‌ساز هدف اصلی قیام عاشورا، یعنی انقلاب مهدوی را می‌توانیم فراهم کنیم.
صدرا با توصیف نهضت عاشورا به‌عنوان یک نهضت حرکت‌خیز، گفت: از همان ابتدا در جامعه اسلام حرکتی تحت عنوان توابین آغاز شد و حکومت اموی یزیدی را با بحران جدی داخلی مواجه کرد و تا فروپاشی پیش‌برد و نوعاً بلا استثنا حرکت‌ها و نهضت‌هایی که از درون جامعه اسلامی برخاست، ادعای خون‌خواهی یا ادعای توابین را داشتند، البته برخی نیت پاکی نداشتند و حق نبودند، اما فضا به‌گونه‌ای بود که با این ادعاها می‌توانستند حرکت کنند؛ لذا این حرکت‌ها آغاز شد و در طول تاریخ اسلام و به ویژه در میان شیعه این همواره ادامه داشت و در حقیقت موتور حرکتی برای جریان‌ها و حرکت‌های بعدی شد.
این محقق و پژوهشگر سیاسی افزود: ابوالحسن مسعودی در قرن چهارم می‌گوید اگر می‌خواستم کتابی در‌خصوص نهضت‌های بعد از عاشورا بنویسم تنها می‌توانستم کتاب مفصلی از فهرست این نهضت‌ها بنویسم.
وی در مورد جریانات داخلی ایران و تأثیرپذیری آن خاطرنشان کرد: در دوره مشروطیت و بعد از آن، عنصر شهادت‌طلبی و در کنار آن عنصر امر به معروف و نهی از منکر دو عنصر بسیار جدی است و باعث شد که به پیروزی انقلاب اسلامی منتهی گردد.
صدرا تصریح کرد: اگر عنصر شهادت‌طلبی را از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بگیریم تنها پوسته‌ای از آن باقی می‌ماند.
رمز پایداری حرکت اسلام‌گرایانه
این مدرس علوم سیاسی رمز پایداری حرکت اسلام‌گرایانه را دو عنصر دانست و اضافه کرد: اولین عنصر نهضت عاشورا است که مایه دافعه و سوز می‌شد و دیگری امید مهدوی است که جهت ایجاد می‌کرد؛ در حقیقت رمز پایداری و جاودانی اسلام عموماً و حق به معنای اعم و شیعه خصوصاً، همین دو عامل بوده است و امروز هم هست.
صدرا فرهنگ شهادت، شهادت‌طلبی، ایثار و جانبازی را که از نهضت عاشورایی برخاسته شده را موتور و سوخت محرک جریان‌های آزادی‌خواهی عنوان کرد و افزود: پیام‌هایی که از نهضت حسینی گرفته شده، در میان اهل تسنن هم دیده می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران اضافه کرد: سران آمریکا درصدد هستند برای احاطه بر خاورمیانه بزرگ، لفظ شهادت و ادبیات شهادت را حذف کنند که این فرهنگ تنها منحصر به سرزمین‌های شیعی نیست.
صدرا افزود: به تعبیر سران فلسطینی که مطرح می‌کردند «ما قبل از انتفاضه از مرگ می‌هراسیدیم، عقب می‌نشستیم و همیشه کشته می‌دادیم؛ اما یاد گرفتیم از مرگ نترسیم و شهادت را وارد زندگی کردیم»؛ با این نگرش روبروی تانک‌ها ایستادند، هم تعداد تلفات کم شده و هم طلسم دشمن شکسته شده است.
وی با اشاره به تأثیرپذیری فکری و عملی گاندی رهبر انقلاب هند گفت: عبارت معروف گاندی، رهبر هندکه مطرح می‌کند نهضت و قیام را از حرکت حسین‌بن‌علی(ع) فرا می‌گیرد که خانواده‌شان و یاران نزدیک‌شان را با خود آورده‌اند و ابتدا نزدیکان خود را به میدان جنگ می‌فرستند و می‌بیند تنها راه آزادی هند رفتار حسینی است و به جای پوشیدن زره، برهنه در مقابل دشمن می‌ایستد و این مبارزه ظاهراً مثبت، اسلحه‌های استعمار انگلیس را بی‌اثر کرد و اتفاقاً تلفات کمی هم داشت.
صدرا از قول گاندی افزود: درس آزادگی از حسین‌بن‌علی(ع) فراگرفتم که برای اهداف و اندیشه‌هایم ایستادگی کنم و آزادانه برای اهدافم جان بدهم.
این مدرس علوم سیاسی آزادگی را بزرگترین درس امام حسین(ع) در قیام عاشورا برشمرد و ایثار را لازمه رسیدن به این هدف عنوان کرد.
آزادگی و ایثار در روابط بین‌الملل
صدرا در ادامه گفت‌و‌گو با خبرگزاری ایکنا آزادگی و ایثار را در روابط بین‌المللی ضروری دانست و افرود: آزادگی و ایثار در کنار هم قرار دارد و در سیاست‌های خارجی آزادگی باید حفظ شود، یعنی نه ستمگری کنیم و نه ستم‌پذیر باشیم.
وی در مورد تفاوت آزادی و آزادگی خاطرنشان کرد: برخی آزادند اما دیگران را به بند می‌کشند، لذا باید آزاده بود و نهضت عاشورا این مطلب را بیان می‌دارد که نه متظلم باشیم و نه ظالم باشیم.
این محقق سیاسی ایثار را به عنوان هزینه آزادگی بیان کرد و افزود: آزادگی، خواه ناخواه هزینه در بر دارد و ایثار هزینه آن است؛ ایثار یعنی مقاومت و تحمل فشارهایی که از جانب مقاومت تحمیل می‌شود و در مقابل، عزت نفس و عزت‌مندی حاصل می‌شود؛ اگر آماده ایثار شویم طلسم صولت و سلطه جهانی را در هم خواهیم شکست.
صدرا ذات ایرانیان را مقاومت و ایستادگی در مقابل بیگانگان دانست و گفت: اساساً ایرانیان قبل از اسلام و بعد از اسلام آزاده و مستقل بودند و هیچگاه ظلم و ستم بیگانگان را نپذیرفتند و تسلیم نشدند.
وی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در مورد حفظ عزت، مصلحت و حکمت در روابط خارجی خاطرنشان کرد: این مفاهیم را می‌توان در نهضت حسینی بازخوانی کرد.
صدرا در پاسخ به این سؤال که آیا مسئولان ما مکتب حسینی را سرلوحه برخوردهای خود قرارداده‌اند یا نه، تصریح کرد: کاملا این نگرش و این ارزش‌ها در مسئولان ما دیده می‌شود و این اصل به‌عنوان استراتژی نظام قرار گرفته است.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران اضافه کرد: در دوران انقلاب اسلامی به طور مشخص و رسمی، اسلام اساس قانون و منبع قانون اساسی ایران قرار گرفت و امروز هم کاملاً در تصمیمات حاکمان از نظر استراتژی استفاده می‌شود.
مدرس علوم سیاسی در مورد تصمیمات مسئولان افزود: از نظر تاکتیک و تکنیک باید دستگاه دیپلماسی روش‌های مختلفی را اعمال کند، اینگونه نیست که ما باید سیاست خارجی فعال در معنای تهاجمی داشته باشیم؛ در شرایط و موقیعیت‌های مختلف و متفاوت می‌توان تدافعی عمل کرد و یا گاه تهاجمی بود.
وی در مورد رفتار کشور در مورد سیاست خارجی گفت: مهم این است که فعال باشد و منفعل نباشد که امروز سیاست خارجی البته فعال است و به طور متوسط روش و منش حسینی و عاشورایی به عنوان استراتژی اصلی، که آزادگی، عزت‌مداری و استقلال‌طلبی است رعایت می‌شود.
صدرا عزت‌طلبی و عدالت‌خواهی حسینی و علوی را فطری بشر دانست و ادامه داد: همگان این مفاهیم را می‌پسندند و کسی نمی‌تواند آن را نفی یا انکار کند و در این زمینه الگوی شاخصی جز امام علی(ع) و امام حسین(ع) نمی‌توان یافت.
صدرا با این مقدمه به جریانات داخلی اشاره کرد و گفت: ممکن است ما در جریانات داخلی معارض، معترض و یا معرض داشته باشیم؛ معترض در داخل جریانات است و همراه با اصول است؛ معرض مخالفی است که از درون مخالف است و فعالیتی ندارد؛ در این جا معارض می‌ماند که با آن باید با آموزه‌های قرآنی، عدالت‌طلبانه و آزادمنشانه در مسیر علوی و حسینی برخورد کرد.
وی با اشاره به داستانی از امیرالمؤمنین(ع)، گفت: امام علی(ع) برای فردی به علت دزدی حد جاری کرد و پنجه دستش را قطع کرد؛ امام(ع) حکم را قاطعانه اجرا می‌کند اما در ادامه او را همراهی می‌کند و گرد و غبار را از روی او می‌زداید، او را به منزل می‌برد و از او نگهداری می‌کند، از او پرستاری می‌کند تا بهبودی بیابد؛ با قاطعیت حکم را اجرا می‌کند، اما در ادامه با ملاطفت برخورد می‌کند.
صدرا ادامه داد: این شخص باید دشمن امام علی(ع) باشد ولی بعدها همین شخص جزو یاران امام(ع) شد و در یکی از جنگ‌ها در کنار امام علی(ع) به شهادت رسید.
قاطعیت غیر از خشونت است
این محقق حوزه علوم سیاسی با اشاره به فاصله‌داشتن قاطعیت و خشونت خاطرنشان کرد: امام(ع) حکم را قاطعانه اجرا می‌کند و در آن تعلل نمی‌کند، اما قاطعیت غیر از خشونت است، امام(ع) شمشیر زدنشان هم در راه خدا است و به دور از خشم و خشونت؛ این ازادگی است.
وی رفتار امام حسین(ع) با حر را نیز در همین راستا برشمرد و افزود: امام حسین(ع) نیز با حر به گونه‌ای رفتار می‌کند که او جزو شهدای عاشورایی می‌شود؛ با این منش سنگ و فولاد نرم می‌شود و بدی‌ها از بین می‌رود.
صدرا برخورد با معاند و معارض را نیز با آموزه‌های دینی و قرآنی ضروری دانست و گفت: باید با آنها با آموزه‌های متعالی و ارزشمند برخورد شود که اگر آن شخص اصلاح نشد دیگران ببینند و عبرت بگیرند.
این استادیار دانشگاه تهران در مورد مجازات‌های اسلامی تصریح کرد: مجازات‌های اسلامی یعنی مداوا، معالجت و جراحی اسلامی به‌عنوان پزشک حاذقی که دوستدار مریض است و در پی درمان آن اقدام می‌کند.
وی افزود: بازتولید این آموزه‌ها در روابط داخلی و خارجی قطعاً می‌تواند بسیار اثربخش باشد، چرا که ما با انسان‌هایی مواجه هستیم که عقل و عاطفه دارند و این رفتارها می‌تواند هر انسانی را مجاب کند و به جای برخوردهای تند با هزینه کم می‌توانیم قلوب انسان‌ها را کسب کنیم و در بسیاری از مسائل نیاز به هزینه‌های بعدی نداشته باشیم.
صدرا معتقد است بازتولید این رفتار در جامعه امروز صورت گرفته و انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را نمونه‌های بارز این رفتار بیان نمود.
وی اضافه کرد: در جریان مبارزات انقلاب اسلامی سربازان به طرف مردم گلوله شلیک می‌کردند و مردم در مقابل گل در تفنگ قرار می‌دادند و به این روش ارتش را جذب کردند؛ پیروزی انقلاب اسلامی با پیام و شعارهای ارزشی انجام شد، روابطی که در نهضت عاشورا می‌توان دید در انقلاب اسلامی بازتاب دارد و متجلی می‌شود.
«دفاع مقدس» جنگ ارزش‌ها در مقابل غیر ارزش‌ها
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران دفاع مقدس را جنگ ارزش‌ها در مقابل غیر ارزش‌ها عنوان کرد و گفت: جنگی بین ایران و عراق رخ داده است، اما نوع برخورد با دشمن و اسیر عراقی در تاریخ بی‌سابقه و یا حداقل کم‌سابقه است و باعث شد رفتار مردم و امام خمینی(ره) و محبت آنان در دل دشمنان آن روز باقی بماند؛ دفاع مقدس جنگ ارزش‌ها بر ضدارزش‌ها بود و البته این ارزش‌ها بود که مسلط شد؛ در این سمت با اسیر با نرمش برخورد می‌کردند، در حالی‌‌که در آن سمت اسیر با رفتارهای زننده مواجه می‌شد؛ قهر و لطف را با هم داشتیم و در دراز مدت موفق بودیم.
صدرا در مورد رفتار مسئولان و مردم افزود: رفتاری که امروز بین مردم و مسئولان برقرار است، روابط دوست‌داشتنی و محبت‌آمیز است و باید اینگونه باشد، دلسوزانه و خاضعانه.
وی با اشاره به حرکت جامعه جهانی به سمت انقلاب مهدوی افزود: ما هر چه به جلو حرکت می‌کنیم، نرمش و عدم برخورد شدید بیشتر جواب می‌دهد و مردم جوامع این مفاهیم را بهتر درک می‌کنند و البته اوج روابط نرم و لطیف انسانی در دولت حجت(عج) انجام می‌شود, بنابراین به همین اندازه که به رفتارهای قرآنی، نبوی، علوی و حسینی نزدیک شویم زمینه‌ساز آموزه‌های مهدوی و جاذبه‌های آن خواهد شد.
هوشیاری در قبال افراط و تفریط
صدرا هوشیاری در قبال افراط و تفریط را عاملی برای حفظ حکمت، عزت و مصلحت بیان کرد و گفت: حکمت، عزت و مصلحت را باید در نظر گرفت و اعتدال و عقلانیت را رعایت کرد و قدر اسلام، جمهوری اسلامی و مردم را باید دانست، چرا که دین، مردم و نظام عاقلی داریم.
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: دنیا به عقل و معنویت نیاز دارد و هر چه مانع ایجاد شود قطعاً ضد این جریان است و باعث گسترش خشونت در مقابل قاطعیت و لطف می‌شود.
صدرا تصریح کرد: هرکسی به هر شکلی باید آن را کاهش بدهد و این مطالب دامن زده نشود و باید همه مراقب باشند.