• خانه
    • درباره من
    • اخبار و مصاحبه
    • کتاب
    • مقاله
    • پژوهش
    • درس ها
    • بعد از وفات
    • تماس با من
    • اخبار مجلس
    جستجو
    خالی نباشد
      نسخه چاپی
    • حکومت مندی مدرن در ایران عصر ناصری: ظهور جمعیت و فنون اداره آن

      علیرضا صدرا و قاسم نعمتی. "حکومتمندی مدرن در ایران عصر ناصری: ظهور جمعیت و فنون اداره آن." سیاست 51، 4  (1400): .

      • ۹:۱۹ ۱۴۰۰/۱۲/۱
      حکومت مندی مدرن در ایران عصر ناصری: ظهور جمعیت و فنون اداره آن
    • نوع مقاله : مقاله پژوهشی

      نویسندگان

      • علیرضا صدرا  1 
      •  
      • قاسم نعمتی 2

      1 استاد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران

      2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران

       10.22059/JPQ.2021.318241.1007737

      چکیده

      هدف از این نوشتار، تبارشناسی دقیق رخدادهای تاریخی خردی است که ابعاد و زوایای مختلف دولت مدرن در ایران معاصر را شکل داده،‌ و ویژگی‌های مهم و مشاهده‌‍شدنی در دولت‌های کنونی به آن بخشیده‌اند. متفاوت از بیشتر نظریه‌پردازان دولت، در این پژوهش استدلال شد که تبار فکری و گفتمانی دولت مدرن در ایران به نیمه دوم سده نوزدهم و به‌طور ویژه به عصر ناصری بازمی‌گردد؛ و می‌توان این واقعیت را در میان برخی رویدادهای فراموش‌شده و گاه حاشیه‌ای جست‌وجو کرد. بر این اساس، پرسش‌های پژوهشی زیر مطرح شدند: 1. چه شرایطی سبب پیدایش دولت مدرن در ایران سده نوزدهم و به‌ویژه عصر ناصری شد؟ 2. چگونه رویدادهایی مانند کمیابی مواد غذایی به تغییرات جمعیتی و پیدایش دولت مدرن منجر شدند؟ با الهام از مفهوم حکومت‌مندی فوکو، در فرضیه پژوهشی بیان شد که وقوع برخی رویدادها (همه‌گیری و ناامنی غذایی) سبب ظهور انگاره جدید جمعیت و در پی آن تغییر در فنون حکمرانی و گذار به حکومت‌مندی جدید دولت در ایران شد که مبتنی بر سامانه امنیت و نیز سامانه تنظیمی- انضباطی بود. جمعیت به‌منزله سوژه نیازها، و تمایلات در دستان حکومت پدیدار شد، و موضوع فنون جدید حکومت واقع شد. با اتکا به روش گردآوری و تحلیل شواهد تاریخی و داده‌های کیفی موجود در رساله‌های سیاسی، خاطرات، اندرزنامه‌ها و سفرنامه‌های سده نوزدهم، و نیز در متون سیاسی مرتبط با شکل‌گیری دولت مدرن در ایران درستی فرضیه تاثیرگذاری رخدادهای تاریخی خرد بر پیدایش دولت تأیید می‌شود.

      کلیدواژه‌ها

      • ایران 
      •  
      • دولت مدرن 
      •  
      • عصر ناصری 
      •  
      • همه گیری 
      •  
      • کمیابی یا کمبود مواد غذایی
      dor 20.1001.1.17359678.1400.51.4.5.9

      عنوان مقاله [English]

      Modern Governmentality in Iran’s Nasserite Era: The Emergence of Population and its Management Techniques

      نویسندگان [English]

      • Alireze Sadra 1 
      •  
      • Ghasem Nemati 2
      1 Professor, Department of Political Science, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Iran
      2 A PhD Candidate in Political Science, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Iran
      چکیده [English]

      Modern state in Iran does not have a long history, considering that it has been established in the mid-nineteenth century. Due to its domestic and external conditions, this state has acquired unique characteristics. For this reason, the combination of traditional and modern governance as well as the various discourses and mechanisms of the modern state have influenced the public image of the state in Iranian contemporary society. To understand the special nature of the modern state in Iran, there is a need to analyze the historical stages through which the state has been evolving as a vital element in the lives of Iranians today. A large group of scholars attribute the formation of the modern state in Iran to the enactment and enforcement of the 1906 constitution (Qānon-e asāsi-ye mashrotâh) in Qajar era, or the rise of the first Pahlavi ruler in 1925. However, the authors in this paper argue that the conditions for the establishment of a modern state in Iran go back to the Nasserite era (decades before the adoption of the 1906 Constitution). The study of the origin of the modern state must go beyond the official histories and be concentrated on careful consideration of the relevant events. The occurrence of some seemingly insignificant and marginal events in the mid-Nasserite era gave rise to a new concept of population— one of the important consequences of which was a change in structures and processes of governance to better manage the population. The rulers had previously considered Iranian population to be without originality, authenticity, and independence, but the attitude of the ruling elites toward the public had been changing. The population was becoming one of the major elements of state power with the potential to overshadow other factors of power.
      The main objective of this analysis is to find answers to the following research questions: 1. what conditions led to the emergence of modern government in nineteenth-century Iran, especially in the Nasserite era? 2. How did events such as epidemics and food shortages lead to the rise of the population and the emergence of the modern state in Iran? Inspired by Michel Foucault’s conceptualization of governmentality which includes the study of processes and approaches by which states oversee all aspects of citizens' lives, our research hypothesis has been formulated. It is  asserted that  the occurrence of certain events (epidemics and food scarcity) in Iran has given rise to a new concept of population which has in turn led  to the transition to a new  form of governmentality, initially based on two apparatuses of security and discipline. To find suitable answers to the research questions and test the hypothesis, we collect and analyze quantitative data in nineteenth-century treatises and documents, as well as in academic texts related to the formation of modern state in Iran. The conclusion is that the micro-events (smallpox epidemic and grain shortage) affected the various dimensions of the processes of the formation of Iran’s modern state with its unique characteristics. Although other factors such as the gradual development of cities, the growth of urbanization, and the delimitation of the country's borders in this period have also contributed to the emergence of the population and the evolution of Iran’s modern state, but the importance of these two events are undeniable. By understanding the origin and true nature of modern state in Iran, we will be able to deal with many pressing political and socio-economic problems. This is a useful endeavor, given the urgency of addressing challenges facing the country today through effective governance.
       

      کلیدواژه‌ها [English]

      • Modern State 
      •  
      • Nasserite Era 
      •  
      • Epidemic 
      •  
      • Food Scarcity
      • دانلود 

    نظر به مطلب
    نام: *
    ایمیل: * ایمیل را بدرستی وارد کنید
    متن: *500 حرف دیگر میتوانید تایپ کنید
    کد امنیتی: 66427
      *
    اخبار و مصاحبه ها
  • روح بلند استاد معزز، اسوه ادب، تقوا و تواضع جناب آقای دکتر علیرضا صدرا به ملکوت اعلی پیوست
  • فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا (شماره 42 و 43)
  • برگزیدگان چهاردهمین جشنواره بین المللی فارابی معرفی شدند
  • گزارش نهایی نخستین کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی
  • تفاوت‌های فلسفی - سیاسی علامه طباطبایی و امام خمینی/ آیا دو فیلسوف نقطه مقابل یکدیگرند؟
  • الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت
  • الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و تحوّل‌آفرینی
  • کتاب «مبادی علم سیاست متعالی» منتشر شد
  • وزیر فرهنگ و ارشاد درگذشت «علیرضا صدرا» را تسلیت گفت
  • معاون اول رئیس جمهور درگذشت دکتر علیرضا صدرا را تسلیت گفت
  • دلنوشته موسسه کار و تامین اجتماعی برای دکتر صدرا
  • دل نوشته دکتر بهرامی (معاونت هماهنگی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت)
  • دکتر صدرا علاوه بر آشنایی با علوم و معارف اسلامی، به مباحث علم جدید هم تسلط خوبی داشت
  • گزارشی از نشست علمی «سجایای اخلاقی و جایگاه علمی دکتر صدرا»
  • گزارش بزرگداشت استاد فقید دکتر علیرضا صدرا + عکس
  • دکترقالیباف درگذشت نماینده دزفول در دوره چهارم مجلس را تسلیت گفت
  • یادداشت دکتر فوزی در تجلیل از استاد مرحوم علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت دکتر محمدرضا سنگری برای دکتر علیرضا صدرا
  • تسلیت رئیس شورای سیاست گذاری مجمع عالی علوم انسانیِ اسلامی
  • پیام تسلیت دکتر غلامرضا فروزش در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت امام جمعه دزفول شهرستان در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت سید احمد آوایی ، نماینده دزفول در مجلس شورای اسلامی
  • نگاهی به تلاش‌های علمی مرحوم دکتر علیرضا صدرا، خوانش روزآمد فلسفه سیاسی اسلامی
  • از تاسیس تا تدریس مفاهیم فلسفه سیاسی
  • پیام تسلیت شهردار دزفول در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت فرماندار ویژه شهرستان در پی درگذشت نماینده اسبق دزفول
  • اسدالله سرافراز؛ دزفول شخصیت بزرگی را از دست داد
  • پیام رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پس از درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت حجه‌الاسلام والمسلمین خسروپناه بمناسبت درگذشت دکترعلیرضاصدرا
  • پیام تسلیت رئیس شورای سیاست گذاری مجمع در پی درگذشت استاد علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پی درگذشت استاد علیرضا صدرا
  • پیام تسلیت دانشگاه تهران در پی درگذشت دکتر علیرضا صدرا
  • رادیو پژوهش - شنیداری از دکتر علیرضا صدرا
  • رادیو پژوهش
  • تحقق شعار سال به معنای رفع بیکاری است
  • معرفی کتاب نقش راهبردی دولت در نظریه سیاسی امام خمینی
  • «داد و دهش» و «عدالت»؛ شاکله و شاخصه اصلی مکتب حاج قاسم
  • در نشست «مشارکت مردمی در جنگ و هویت ملی» عنوان شد؛ نگاه امام خمینی(ره) از ابتدا راهبردی بود
  • سه اقدام برای تحقق تمدن نوین اسلامی در گام دوم انقلاب
  • فراخوان یازدهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت/آخرین مهلت ارسال مقاله
  • رئیس اندیشکده سیاست مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت: اسلام حاکم بر ایران، مکتبی مبتنی بر ایرانیت است
  • فصلنامه علوم انسانی اسلامی "صدرا" به شماره سی و هفتم رسید
  • کارآمدسازی دولت مهم‌ترین گام تحولی دولت سیزدهم است
  • دولت سیزدهم باید چه دغدغه‌هایی داشته باشد؟
  • نقش دولت جدید در توسعه ملی ایران به قلم دکتر علیرضا صدرا
  • ظرفیت حکمت متعالیه در دولت‌سازی اسلامی
  • کتاب «قدرت متعالی» این ظرفیت را دارد تا کاربردی شود
  • معرفی نفرات برتر و نفرات شایسته تقدیر مشارکت کننده در جمع سپاری تدوین سیاست های کلی برنامه هفتم در همایش اختتامیه ۲۷ بهمن
  • علوم انسانی اسلامی قوه عاقله گام دوم در تمدن‌سازی
  • "حکمت متعالی سلامت" نجات بخش جهان از فروپاشی سلامت است
  • سلیمانی چگونه مکتب شد / جریان های سیاسی برنامه‌محوری و اخلاق‌مداری را از حاج قاسم بیاموزند
  • سازماندهی نیروی انسانی نقش مهمی در ارتقای کارآمدی دارد
  • موفقیت در نظام سلامت و طب با نگاه توحیدی و حکمت متعالیه
  • کتاب قدرت متعالی الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس رونمایی شد
  • آزادی عادلانه؛ گرانیگاه اندیشه سیاسی مرحوم فیرحی / نواندیشی بر محور اصالت‌ها
  • صدرا تشریح کرد: انقلاب اسلامی و الگوی پیشرفت تمدن نوین اسلامی در گام دوم
  • سی و چهارمین شماره فصلنامه تخصصی علوم انسانی اسلامی صدرا منتشر شد
  • کشور دچار بحران شکاف دولت ـ ملت نیست / راه حل مشکلات اقتصادی؛ هدایت نقدینگی به تولید
  • رابطه مردم و حاکمیت| مردم زمانی رأی می‌دهند که احساس خطر ‌کنند
  • هم اندیشی درباب قانون و الزامات تحوّل در ایران برگزار شد
  • نشست عدالت مدنی و الزامات تحول در جمهوری اسلامی برگزار شد
  • صدرا: الگوسازی اسلامی ایرانی پیشرفت، برترین راهبرد فرابردی گام دوم انقلاب است
  • نشست شأن راهبردی دولت در اندیشه امام خمینی (ره) برگزار شد
  • عدالت در تفکر امام(ره) امکان شایسته‌سالاری است / جدال‌های سیاسی؛ ام‌المفاسد کشور
  • اخلاق و فرهنگ در کشور متولی مشخص ندارد/ کلید طلایی اخلاق
  • در زمینه اخلاق سکولار عمل کرده ایم؛ اخلاق در جامعه فاقد متولی است
  • نشست علمی “اخلاق سیاسی” برگزار شد.
  • استاد دانشگاه تهران: اخلاق در جامعه به حال خود رها شده است/ گرفتار بی اخلاقی های جناحی شده ایم
  • مهمترین دستاورد انقلاب ایجاد باور «خواستن و توانستن» است
  • دیانت منقطع از حکمت، به اسلام طالبانی و آل سعودی ختم می شود
  • زمینه‌سازی مهدوی گام دوم انقلاب/ انتظار انقلابی به مردم روحیه می‌دهد
  • هرگونه تصمیم‌گیری درباره لوایح FATF باید مشروط باشد
  • بسیج با عبور از مرزهای ملت‌‌ها، تمدن را پایه‌ریزی می‌کند
  • کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی «الزامات راهبردی گام دوم انقلاب اسلامی» با ارائه علیرضا صدرا
  • نشست استادان منتخب علوم انسانی اسلامی برگزار شد
  • علیرضا صدرا: الگوی راهبردی دولت نقش بنیادینی در پیشرفت مدنی دارد
  • پنجمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی به علوم سیاسی اختصاص یافت
  • «تفکر کارآمد جهادی»؛ راه تحقق «گام دوم انقلاب»/وارد عصر جهاد اکبر انقلاب شده ایم
  • بیانیه «گام دوم انقلاب»؛ راهبرد راهبری جامعه از جهاد اصغر تا تمدن‌سازی اسلامی
  • تاثیرگذاری غرب بر انقلاب اسلامی با استحاله فرهنگی امکان‌پذیر است
  • مصاحبه با دکتر علیرضا صدرا پیرامون اصطلاح‌نامه فلسفه سیاسی اسلامی
  • الگوی نهایی پیشرفت باید نخبه‌پسند و عامه‌فهم باشد/ فقدان الگو؛ عامل حرکت پاندولی دولت‌ها/ مشروح مذاکرات تنظیم سند منتشر می‌شود
  • صاحبنظران در مورد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چه می‌گویند
  • در نشست بررسی هم‌اندیشی و بازخوانی الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت مطرح شد قانون اساسی، اساس الگوی پیشرفت است/جای متخصصان IT در طراحی الگو خالی است
  • علیرضا صدرا در گفت‌وگو با رسالت: توسعه، بدون الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت شکل نمی‌گیرد
  • علم را کیلویی می‌خواهیم نه برای رفع نیاز/ به واردات علم عادت کرده‌ایم
  • یک استاد دانشگاه: باید با حفظ اصالت‌ها، قالب‌های روزآمد را برای ترویج فرهنگ عاشورا ارائه بدهیم
  • علیرضا صدرا: فرهنگ هیئتی و مدیریت شبکه‌ای؛ راه‌حل مشکلات مدیریتی است
  • عضو هیئت علمی دانشگاه تهران: حل مشکلات اقتصادی کشور نیازمند برنامه‌ریزی است
  • علیرضا صدرا مطرح کرد: حکومت «بر»؛ الگوی حکمرانی امام علی (ع)/ امروز دولت برخلاف دولت علوی «غیرخواه» نیست
  • رهبری که بنیان حکومت را بر حکمت گذاشت/ امام خمینی و حکمت متعالیه
  • فهرست نام استادان، از مدرسه سیاسی تا دانشکده حقوق و علوم سیاسی
  • کشورهای منطقه خودشان باید الگوی حکومتی خویش را انتخاب کنند
  • حکمت متعالیه و انقلاب اسلامی
  • آزادی از مکاتب غربی و شرقی
  • بهترین و بیشترین مطالب درباره اعتدال از سوی خواجه نصیر مطرح شده است
  • فرصت ایجاد وحدت بین دشمنان علیه نظام اسلامی را بگیریم
  • امام(ره) با وارد کردن قرآن در زندگی الگوسازی و مدل‌سازی کرد
  • « انقــلاب اسـلامی و ضـرورت ارتـقای تولیـد علـم»
  • امام خمینی(ره) بزرگ‌ترین نواندیش و نوگرای اسلامی در عصر معاصر است
  • دفاع مقدس تمام نشده است فعالیت‌های دانشگاه‌ها برای حفظ ارزش‌های دفاع مقدس نهادینه شود
  • سران آمریکا برای احاطه بر خاورمیانه درصدد حذف ادبیات شهادت هستند
  • گزارش همایش نواندیشی دینی
  • ویژگی‌های نوآورانه نظام جمهوری اسلامی
  • نشست‏ "سیاست از منظر قرآن" با حضور دکتر صدرا و حجت الاسلام دکتر لک زایی
  • حضرت امام (ره) عمیق‌ترین مباحث را با مردم به اندازه درکشان بیان می‌کرد
  • مقام معظم رهبری فراتر از نقش مدیریت، معلم جامعه است
  • امام(ره) با وارد کردن قرآن در زندگی الگوسازی و مدل‌سازی کرد
  • بی‌تقوایی نعمت عزت را در جامعه به نقمت ذلت تبدیل می‌کند
  • ایران به عنوان یک مدل، مدنیت و مکتب برای دشمنان غیرقابل تحمل است
  • اخلاق و سیاست سیرت و صورت یکدیگر محسوب می‌شوند
  • دشمن در جنگ نرم از حربه جاذبه و دافعه استفاده می‌کند
  • حاکمیت احکام الهی در نگاه مقام معظم رهبری توام با حکومت حکام مردمی است
  • تحزب را نمی‌توان به قرآن کریم تحمیل کرد
  • مصداق امروزی «یُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ» را می‌توان رقابت حزبی دانست
  • ضرورت شناسایی فرهنگ سیاسی ایرانیان
  • سفیران نور و فرهنگ جبهه
  • حلقه علمی کرسی علوم سیاسی
  • برگزاری همایش"ایران، سیاست، آینده شناسی"
  • بررسی کارآمدی حکومت از دیدگاه امام خمینی(ره)
  • اندیشه سیاسی ملاصدرا
  • لیست مقالات پذیرفته شده نهایی جهت چاپ در کتاب مجموعه مقالات همایش جنگ نرم
  • میزگرد مفهوم شناسی دکترین مهدویت
  • مجموعه مقالات پنجمین همایش بین المللی دکترین مهدویت منتشر شد
  • برگزاری دو پیش‌کرسی از حلقه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
  • معرفی برگزیدگان همایش دکترین مهدویت
  • در نشست انقلاب اسلامی و حکمت متعالیه انقلاب اسلامی برآیند حکمت متعالیه است
  • علم سیاست در ایران
  • اهداف بلندی که داریم رسالت سنگینی را بر دوش ما می گذارد
  • مفهوم‌شناسی حکمت متعالی سیاسی منتشر شد
  • نهضت امام خمینی(ره)، تبیین بعد عملی حکمت متعالیه است
  • چیستی، چشم‌انداز و چالش‌های گفتمان بیداری اسلامی در گفت‌وگو با دکتر علیرضا صدرا
  • امنیت متعالیه در مصاحبه دکتر علیرضا صدرا با خبرگزاری قرآنی
  • دنیای امروز دچار خوف و حزن است
  • توازن آرامش و توسعه
  • قدس روزی که مستکبران باید سر جای خود بنشینند
  • دکتر صدرا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران مطرح کرد: برترین تاثیرهای اندیشه ای انقلاب اسلامی ایران در منطقه و جهان
  • گزارش نشست نقد کتاب مفهوم شناسی حکمت متعالی سیاسی
  • نقش راهبردی دولت در نظریه سیاسی امام خمینی(س) منتشر شد
  • لازمه درک سیاست قرآنی شناخت و نفی سیاست غیرقرآنی است
  • گزارش کامل اولین جلسه شورای راهبردی همایش ملی چشم ‏انداز دانش سیاسی در ایران
  • جنگ نرم مورد نظر قرآن منجر به امان، آرامش و رشد انسان‌ها می‌‌شود
  • نظام سیاسی قرآن سیستماتیک است
  • پیوند دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) مانند رابطه روح و جسم است
  • آینده از آن فارابی است
  • حاکمیت احکام الهی در نگاه مقام معظم رهبری توام با حکومت حکام مردمی است .
  • انتشار دومین شماره فصلنامه نامه دولت اسلامی
  • تشکیل ستاد مشترک علمی
  • حکمت متعالیه، حکمتی معطوف به سیاست است
  • سیاست در سیره نبوی

آغاز

لیست فعالیت ها

  • درباره من
  • اخبار و مصاحبه
  • کتاب ها
  • مقاله ها
  • پژوهش ها
  • دانشجویان

زندگی نامه

دکتر علیرضا صدرا، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در سال ۱۳۳۷ در شهرستان دزفول متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را تا دیپلم در رشته ریاضی در سال ۱۳۵۶در همان شهر گذراند. فعالیت اجتماعی خود را از همان اوان ابتدای دبستانی و دوره دبیرستانی با حضور در جلسات قرآن مساجد فعال دزفول که عمدتا سیاسی بودند، آغاز نمود. تحصیلات عالی خود را در رشته علوم سیاسی، گرایش اندیشه سیاسی، تخصص فلسفه سیاسی به ویژه اسلامی در دانشگاه علامه طباطبایی، تهران و تربیت مدرس تا سطح دکتری ادامه داد. ایشان در غروب 4 آبان 1401 دار فانی را وداع گفت. روحش شاد

Copyright © Alirezasadra 1380-1401